ගායනය, රංගනය හා චලනය පදනම් කරගෙන කෙටි නිරූපණ අවස්ථා මගින් භාව ප්‍රකාශන හා අර්ථ ප්‍රකාශන කිරීම ප්‍රසාංගික කලාව නමින් හැඳින්වේ. මෙහි දී ශිල්පියාගේ පෞරුෂය මැනවින් හසුරුවා ගනිමින් රංග භූමියක් තුළ අර්ථ ප්‍රකාශනය හා භාව ප්‍රකාශනය සිදු වේ.
ගායන ප්‍රසංග, ගීත නාටක, ඔපෙරා නාට්‍යවල ප්‍රසාංගික ලක්ෂණ බහුලව යොදා ගැනේ. මීට අමතරව රූපවාහිනී වෙළඳ දැන්වීම් කලාව සඳහා ද යොදා ගැනේ. බොහෝ විට ශාස්ත්‍රිය බවින් මිදුණු සරල ඉදිරිපත් කිරීම් සඳහා ප්‍රසාංගික කලාව යොදා ගන්නා ආකාරය වර්තමානයේ දී දැකිය හැකිය. වර්තමාන එළිමහන් සංගීත ප්‍රසංග වේදිකාව තුළ මෙම ලක්ෂණ දක්නට ලැබේ. එළිමහන් වේදිකාව තුළ ගායකයෙක් හෝ ගායිකාවක් ගීතයක් ගායනා කරන විට එම ගීතයට ගැළපෙන ආකාරයට ගායකයා හෝ ගායිකාවම චලනය වෙමින්, නර්තනයක යෙදෙමින් මුහුණින් භාව ප්‍රකාශ කරයි.
ප්‍රසාංගික කලාව තුළ තිබෙන ප්‍රධාන අංශ තුන වන්නේ නර්තනය, සංගීතය හා නාට්‍යයයි. මේ අංශ තුනේම දායකත්වය ලබමින් ප්‍රසාංගික බව නිර්මාණය වේ. මෙහිදී නර්තන තුළින් ශාරීරික චලන හා හැඩතල යොදා ගනී. නිශ්චල දෙයකට වඩා යම් දෙයක් චලනය වන විට එහි ජීව ගුණය පවතී. එම චලනය රිද්මයානුකූල හෝ තාලානුකූල විය යුතුය. තවද ඒ මගින් අදාළ නිර්මාණයට ගැළපෙන පරිදි හැඩතල නිර්මාණය කර ගැනීමේ දී ඒකල වශයෙන් හා සමූහ වශයෙන් මිනිස් සම්පත යොදා ගැනේ. සංගීතයෙන් හඬ හා නාද රිද්ම ප්‍රසාංගික කලාවට යොදා ගැනේ. සංගීතයේ ස්වර සංයෝජනය තුළින් නොයෙකුත් සංධීවනී නිර්මාණය කර ගනී. එම සංයෝජනයන් විවිධ තාල රාමු ඔස්සේ නිර්මාණය වේ. ඒ තුළින් විවිධ හැඩ ප්‍රතිනිර්මාණය කර දක්වයි. මෙම නාද තුළින් නිර්මාණය වූ හැඩ ප්‍රසාංගික කලාවට ප්‍රබල දායකත්වයක් සපයයි. ප්‍රසාංගික ඉදිරිපත් කිරීම අප විසින් ශ්‍රව්‍ය දෘෂ්‍ය ලෙස රස විඳින විට ශ්‍රව්‍ය කොටස ප්‍රබල කරනු ලබන්නේ සංගීතය විසිනි.
නාට්‍ය කලාව තුළින් රූපණය හා රංග ශිල්ප යොදා ගනී. නාට්‍ය කලාව ප්‍රසාංගික ලක්ෂණ නාට්‍ය කලාව බිහිවූ දා සිටම පවතින්නකි. වර්තමානයේ නිෂ්පාදනය වන නොයෙකුත් වේදිකා නාට්‍ය තුළ ද ප්‍රසාංගික බව දක්නට ලැබේ. උදාහරණයක් ලෙස ජනක ප්‍රේමලාල්ගේ "රාජකපුරු" නාට්‍යයේ "සුවඳ සබන් ඇඟ ගාලා හායි හායි" ගීතය ප්‍රසාංගික ලක්ෂණවලින් යුක්තව ඉදිරිපත් කරනු ලැබේ. ගීතයේ අර්ථයට අනුව සාත්වික අභිනය, වාචික අභිනය හා ආංගික අභිනය ඉදිරිපත් කරනු ලැබේ. ගීතයේ අර්ථයට අනුව සාත්වික අභිනය, වාචික අභිනය හා ආංගික අභිනය ඉදිරිපත් කරනු ලබයි. ප්‍රසංග වේදිකාවක් මත ගායකයා විසින් කරනු ලබන්නේ මෙම කාර්යයමයි.
නාට්‍ය කලාව තුළ කතා වස්තුව, රංග ශෛලිය, තේමාව කතා වින්‍යාසය, නාට්‍යෝචිත අවස්ථා මගින් පුළුල් ලෙස අර්ථ නිරූපණය සඳහා නර්තනය හා සංගීතය යොදා ගැනේ. මේ සඳහා ජයලත් මනෝරත්න විසින් නිර්මාණය කරන ලද බොහෝමයක් නාට්‍ය උදාහරණ ලෙස දැක්විය හැකිය. "අන්දරේලා" "ගුරුතරුව" "කනේරුමල්" නාට්‍ය ත්‍රිත්වය ප්‍රසාංගික ලක්ෂණවලින් බහුලය.
නාට්‍ය කලාව තුළ ප්‍රසාංගික බව තිබීම එහි සෞන්දර්යාත්මක වටිනාකම වැඩිවන අතරම, ප්‍රේක්ෂක අවධානය රඳවා ගැනීමේ එක් උපක්‍රමයක් ලෙස ද සැලකිය හැකිය. ජනක් ප්‍රේමලාල්ගේ නවතම නාට්‍ය නිෂ්පාදනයක් වන "රජගහේ නාඩගම" සලකා බලන විට එහි ප්‍රබල කතා වස්තුවක් හෝ පඹල සිද්ධි ගැළපීමක් දක්නට නොමැත. එහෙත් එම නිර්මාණය තුළ ප්‍රසාංගික බව ප්‍රබල ලෙස දක්නට ලැබේ. එම නිර්මාණය ප්‍රේක්ෂකයින් අතර වඩාත් ජනප්‍රිය වීමට එකම හේතුව ද එයයි.
ශිල්ප 64