ප්‍රගමන තරංග
 

ඉදිරියට ගමන් කරන තරංගයක් ප්‍රගමන තරංගයක් (Progressive wave) ලෙස හැදින් වේ.


ප්‍රගමන තිර්යක් තරංගයක යම් ශීර්ෂයක පිහිටීම තත්පරයක දී සිදු කරන වෙනස තරංගයේ ප්‍රවේගය ලෙස සැලකේ.

තිර්යක් තරංගයක් හට ගැනීමේදී එහි සංඛ්‍යාතය 10Hz නම් තත්පරයට ශීර්ෂ 10ක් හා නිම්න 10ක් හටගන්නා ලෙස සැලකිය හැකිය.

තරංග ආයාමය 0.2m නම් තත්පරයක් තුළදී එවැනි දිග කොටස් 10ක් ගමන් කරයි.

එසේනම් ඒ තරංගයේ ප්‍රවේගය 10×0.2ms-1 වේ.

එමනිසා මේ රාශී අතර පවතින සම්බන්ධය වන්නේ 

තරංගයේ ප්‍රවේගය = සංඛ්‍යාතය × තරංග ආයාමය
මෙම සමීකරණය ඕනෑම තරංග චලිතයකට පොදුය.

යාන්ත්‍රික අන්වායාම තරංගයක් හට ගැනීමේදී යම් මොහොතක අංශු ශ්‍රේණියක අනුක්‍රමික පිහිටීම පහත රූපයෙන් දැක ගත හැක. මෙහි A මඟින් තරංගය ගමන් කරන දිශාවද, C හා E මඟින් සම්පින්ඩන ස්ථාන  ද D හා F මඟින් විරලනය වන ස්ථානද පෙන්වයි.

අන්වායාම තරංගයක අංශු ළං ළංව පිහිටි ස්ථාන මන්පීඩන (Compressions) ලෙස අ අංශු ඈත් වී පිහිටි තැන් විරලන (Rarefactions) ලෙස ද හැදින් වේ.

කම්පනය වන අංශු සම්පීඩනයක මධ්‍යය දෙසට දෙපසින් ම චලනය වේ.ඒවා ඒ මොහොතේ විරලනයක මාධ්‍යයෙන් බැහැරට චලනය වෙමින් පවතියි.

අන්වායාම තරංගයක අනුයාත සම්පීඩන දෙකක්අතර දුර හෝ අනුයාත විරලන දෙකක් අතර දුර හෝ තරංග ආයාමය වේ.

විද්‍යුත් චුම්භක තරංග නමින් හැදින්වෙන තරංග විශේෂයක් ද ඇති බව ඔබ දනී.විද්‍යුත් තරංග හට ගැනීමට පදාර්ථ අංශු කම්පනය වීමක් සම්බන්ධ නොවේ.

මෙම තරංග රික්තකයක් තුළත් හෝ හරහා හෝ 3×108ms-1 තරම් අධික වේගයකින් සම්ප්‍රේෂණය වේ.සූර්යයාගෙන් නිකුත්වන ආලෝකය, තාපය ඇතුළු විකිරණ විද්‍යුත් චුම්භක තරංග ආකාරයෙන් ශක්ති සම්ප්‍රේෂණය සිදු කරයි.විද්‍යුත් චුම්භක තරංග තීර්යක් තරංග ආකාර ගනී.

ධිවනි ප්‍රභවයකින් බැහැරට ශක්ති සම්ප්‍රේෂණය සිදුවන්නේ කෙසේදැයි මීළඟට විමසා බලමු.

වාතයේ තබා ඇති ධ්වනි ප්‍රභවයක් කම්පනය වීමේ දී එය වටා ඇති ආසන්නම වාත ස්තර වල සම්පීඩන හා විරලන ඇති වෙයි.

ඒවා හට ගැනීමට වාත අංශුවල කම්පන හේතු වේ.
එසේ කම්පනවන ස්තර ඊට අනුයාත වාත ස්තර ද ඔබ්බට ද විහිදේ.
මෙම ආකාරයට ධ්වනි ප්‍රභවය වටා ඇති වාත ස්තර ඔස්සේ සම්පීඩන හා විරලන ශ්‍රේණි හට ගෙන ශක්තිය සම්ප්‍රේශණය වෙයි.

ධ්වනි ප්‍රභවයක් කම්පනය වීම සදහා වාතයේ හෝ වෙනත් මාධ්‍යයක හෝ හට ගන්නා සම්පීඩන හා විරලන ශ්‍රේණියක අංශු ද කම්පනය වන්නේ ප්‍රභවයේ කම්පන සංඛ්‍යාතයට සමාන සංඛ්‍යාතයකින් ම වේ.

මෙවැනි සම්පීඩන හා විරලන ශ්‍රේණියක් ධ්වනි තරංගයක් ලෙස සැලකිය හැක.

ඉහතසදන් ආකාරයට හට ගන්නා ධ්වනි තරංගයක් (නිරෝගී) මිනිස් කනකට සංවේදී වේ නම් එය මිනිසාට ශ්‍රව්‍ය ධ්වනි තරංගයක් (ශබ්ද තරංගයක්) වේ.

මිනිස් කනට ඇසීමට හැකි වන ධ්වනි තරංගවල සංඛ්‍යාත පරාසය 20Hz සිට 20,000Hz දක්වා විහිදේ.

වාතය තුළින් ධ්වනි තරංග ගමන් කරන සාමාන්‍ය වේගය 340ms-1 පමණ වේ.

තවද වවුලාට 20,000Hz ට ඉහළ සංඛ්‍යාතයකින් යුක්ත ධ්වනි තරංග ඇසේ.

මෙලෙසම බල්ලා බළලා වැනි සතුන්ට 20Hz ට අඩු ධ්වනි තරංගද 20,000Hz ට වැඩි ධ්වනි තරංග ද ඇසේ.
(c) Shilpa Sayura Foundation 2006-2017